Heb jij vroeger ook met biologie dat experiment gedaan? Iedereen in een heel donkere klas, je ziet letterlijk geen hand voor ogen. En dan heel langzaam wordt de intensiteit van het licht opgedraaid. De opdracht van de docent is: zodra je licht ziet dan mag je het zeggen, maar alleen als je het echt ziet.

Het duurt een tijdje en dan denk je iets te zien, ergens in je ooghoeken. Maar als je er recht naar kijkt is het er toch niet. Dat gaat zo een tijdje door. Tot het moment waarop je het inderdaad echt ziet: JA!!

De verklaring voor dit fenomeen is even eenvoudig als verhelderend. In de randen van het waarnemingsveld van onze ogen zitten cellen die bij een lage lichtintensiteit al geprikkeld worden. Midden in onze pupillen zitten cellen die meer lichtintensiteit nodig hebben om te kunnen waarnemen (de prikkeldrempel is hoger). Dat betekent dat wanneer je rechtstreeks in de richting van het licht  kijkt er een hogere licht intensiteit nodig is om het te zien, dan wanneer je het letterlijk vanuit je ooghoeken waarneemt.
Dit experiment is me altijd bijgebleven.

Het is alleen niet altijd even makkelijk uit te leggen. Je kunt het waarnemen, door er niet naar te kijken….., want als je er gericht naar kijkt, zie je het niet meer. Je voelt het als het ware aan.
Deze metafoor helpt mij om te werken in het veld van vernieuwing en innovatie dat bijdraagt aan transitie naar duurzaam gezond (samen)leven. We geven met elkaar vorm aan wat al wel voelbaar (uit de ooghoeken zichtbaar) is maar nog niet pakbaar genoeg is.

De theorie U van Otto Scharmer (2009) geeft taal aan dit proces. Om tot wezenlijke verandering te komen beschrijft hij verschillende stappen die het proces verder brengen dan herstructureren, her-ontwerpen en her-kaderen en het uiteindelijk brengen tot re-genereren. Er worden 7 stappen onderscheiden: downloaden (weten vanuit oude patronen), kijken/zien (met een frisse blik), sensing (van het veld), presencing (verbinding met de kern), uitkristaliseren, prototyping en presteren.

Sensing binnen de theorie U is de fase waarin je van concreet waarnemen, gaat naar letterlijk je voelhoorns uitsteken op wat er nog meer is. Voor mij de logische actie die volgt op waarnemen vanuit je ooghoeken.
Deze fase maak je concreet door je zo letterlijk mogelijk verplaatsen in wat je klant/collega ervaart, voelt, meemaakt, door je er als het ware in onder te dompelen en deel uit te maken van zijn ervaringswereld. Zodat je aandacht zich verschuift van je eigen persoonlijke waarnemingsveld naar het grotere gezamenlijke waarnemingsveld.
Een praktische invulling daarvan is door bewust je manier van communiceren aan te passen van ik-gericht naar wij-gericht. Voorbeelden van ik-gerichte communicatie zijn competitief, discussie, versnellen, gesloten luisteren, verdedigen/argumenteren.
Voorbeelden van wij-gerichte communicatievormen zijn samen bouwen, dialoog, vertragen, open spreken, open luisteren, gelijkwaardig, inclusief.
Met deze manier van communiceren vergroot je de mogelijkheid van het ontstaan van een breder, gezamenlijk waarnemingsveld dat helpt om te komen tot wezenlijke veranderingen.

In het boek van Esther de Haan en Eva Beerends ‘Organisatie ontwikkeling met theorie U’  worden verschillende praktische manieren beschreven hoe aan iedere fase vorm gegeven kan worden.
Op 24 maart a.s. is Otto Scharmer in Nederland en geeft in de Jaarbeurs in Utrecht een inleiding rond het thema ‘Leiderschap vanuit de toekomst’. Meer informatie te vinden bij http://www.heteerstehuis.nl.
Ik ga daar naar toe en ben zeer benieuwd op welke manier we samen vorm kunnen geven aan de toekomst die zich aandient.
Wellicht komen we elkaar daar nog tegen.